Blog

Dat het jonge dochtertje  van het stel waarvan we het Kopenhaagse appartement huurden, Asta heette, was voldoende aanleiding om aan Paul van Ostayens expressionistische gedicht ‘Asta Nielsen’ te denken. Noem het beroepsdeformatie als je wilt, maar het was een genoegen om zijn ode aan de cinema en de verleidelijke, fatale vrouw die Asta Nielsen zo vaak speelde, weer eens te lezen. Was deze kleine Asta vernoemd naar de actrice, naar die Deense ster uit het tijdperk van de zwijgende film? We zijn het vergeten te vragen.
Asta Nielsen speelde tussen 1909 en 1932 in maar liefst 74 films, voornamelijk in Duitsland. Ze verdween van het witte doek toen de film geluid kreeg. Zij paste daar niet bij. Asta Nielsen sprak in de films met haar lichaam, niet met taal – net zoals de kleine Asta, van nog geen jaar oud.

Wat in ieder geval niet aan onze reis naar Kopenhagen mocht ontbreken, was een bezoek aan het Assistens kerkhof. Op deze begraafplaats midden tussen de huizenblokken van de wijk Norrebro liggen niet alleen de doden uitgestrekt. In de lente en de zomer gaan ook de inwoners van de stad hier naar toe om in het gras te picknicken en zelfs te zonnen tussen de graven. Wij liepen er echter op een bewolkte, winterse dag tussen koude windvlagen overheen – op zoek naar een prominente dode: Søren Kierkegaard (1813-1855).
Hoewel ik heel goed begrijp dat het nergens op slaat en dat het meestal maar een minuut duurt, voel ik toch steeds weer de drang om de graven van ‘oude helden’ te bezoeken, en hen een kort eerbetoon te brengen. Zo ook Kierkegaard met wie ik mij intensief beziggehouden heb bij het vak filosofie op de middelbare school, en die daardoor van invloed is geweest op mijn eigen filosofische opvattingen. In 2000 kocht ik nog eens de Nederlandse vertaling van zijn magnum opus Enter-Eller (Of/OF), eigenlijk ook als eerbetoon. Ik ben er nog steeds niet aan begonnen. Het staat wel bovenin de overigens schitterende lijst ‘Nog (Altijd) Te Lezen Boeken In Mijn Boekenkast’ – waarover een andere keer misschien meer.
Ik groette Søren met een knikje. Gezien. Like. Net als Hans Christian Andersen, niet ver daarvandaan en, opvallende gast, de Amerikaanse jazzmuzikant Ben Webster. Andere Deense prominenten kende ik niet en het ontcijferen van de verschillende grafschriften viel ook niet bepaald mee. Een mooie uitzondering daarop echter was het ‘familiegraf van Sylvester Petersen’ met daarop een sterk door de beeldtaal van COBRA geïnspireerde sculptuur. Dat droeg de tekst ‘Det var det’. Een duidelijke, nuchtere, misschien wel typisch Deense vaststelling over het einde van het leven: dat was dat.
Ook typisch: Sylvester Petersen leeft nog.

Wanneer vrienden of bekenden op Facebook vertellen dat ze een nieuwe keuken, een nieuwe auto of een nieuw huis hebben gekocht, feliciteer ik ze doorgaans met de toename van hun materiële bezit. Als ze trouwen, waarschuw ik ze er voor dat trouwen de kans op scheiden met 100% vergroot. Als mensen foto’s van hun maaltijd plaatsen, schrijf ik dat voedsel fotograferen echt een kunst is. Als iemand met trots zijn nieuwe peperdure fotocamera met alle bijbehorende specificaties toont, zijn verrichtingen bij het hardlopen of fietsen in een grafiek toont dan zet ik er ‘nerd alert’ als reactie bij. En wanneer een redacteur van een uitgeverij de loftrompet steekt van een reeds gehypte auteur (zeker als die dan ook nog uit zijn eigen fonds komt) dan ben ik geneigd ‘wat denk je zelf?’ te posten.
Maar zo aan het einde van het jaar houd ik me in, eigenlijk juist omdat ik me in de ‘sociaal media’ steeds vaker opwind over de mensen in Nederland. Word ik cynisch? Nu al een grumpy old man? Is de vraag stellen hem ook beantwoorden? Ik zal vast een balk in mijn oog hebben maar – Jezus! – wat zie ik veel splinters. Wat een ongelofelijke naïviteit tegenover marketingcampagnes, politiek correcte petities en andere vormen van grachtengordel-indoctrinatie. Wat een armoede in de gedachtewereld. Wat een volgzame, onpersoonlijke romantiek. Wat een zelfingenomenheid en navelstaarderij (vooral in de literaire wereld).
Gelukkig zijn er ook prikkelende, ultrakorte verhaaltjes, spitsvondige maatschappijkritieken, mooie foto’s en andere observaties te vinden. Ik heb echter de indruk dat dit, tussen de reclameblokjes in, slechts de parels in de modder zijn geworden; parels in een zwijnenstal vol zelfverheerlijking en egocentrisme.
Ikzelf ben weliswaar een voorbeeld van iemand die sterk in zijn eigen gelijk gelooft maar ik waag het ook wel degelijk regelmatig te betwijfelen. Precies daarom houd ik me nu maar in, doe ik er maar een tijdje het zwijgen toe op deze sociale kermis. Want het zal wel aan mij liggen; ik zal wel moe zijn, zo aan het einde van het jaar. Ik voel mijn halfjaarlijks terugkerende ergernis over de kortzichtige, egocentrische, van ieder (historisch) besef verstoken medemens, mijn ‘mensenhaat’ al weer opkomen… Maar ik zal me beheersen, me terugtrekken en zwijgen – voor een paar weken. Gewoon niet meer in de botsautootjes stappen.