Wat was

Het bezoek aan Bologna bood ruimschoots gelegenheid tot terugblikken op de tijd die ik daar had doorgebracht. Zo liepen we plotseling een stuk van mijn dagelijkse route naar het taalinstituut dat ik in het najaar van 1993 bezocht en stonden we, terwijl we een werk van Blu bekeken, met onze rug naar mijn vroegere studentenhuis.
We troffen mijn vrienden, en liepen door een stad die onderdeel was van mijn voorgeschiedenis, en ik  vroeg me af in hoeverre ik daardoor in het heden nog gedefinieerd werd. Een week op bezoek in Italië vergrootte uit wat in feite misschien klein was, al ben ik natuurlijk ook gevormd door wat ik daar heb meegemaakt. Was dat niet gewoon ‘toen’ en was dit niet gewoon ‘hier’ en ‘nu’, ‘toevallig’ in dezelfde omgeving, en met een aantal van dezelfde mensen?
Terwijl ik vertelde over wat ik daar in de herfst van ‘93-’94 deed, en waar ik allemaal heen ging, probeerde ik mezelf een voorstelling te maken van mijn aanwezigheid destijds. Zag ik mezelf nog zitten, schrijvend in de bibliotheek aan de Via Zamboni of in de Bar del Teatro? Herinnerde ik me de vrouw van de kopieerwinkel in de Via San Petronio nog, waar nu morsige cokesnuivers in de schemerige portico stonden? Het kostte me moeite.
De terugkeer voelde enerzijds als een herhaling van zetten, anderzijds ook als de terugkeer naar een plek waar mijn leven uit verdwenen was. Ik voelde wel een zelfde behoefte aan reflectie opkomen; aan lezen, studeren en schrijven, en mijn oog viel op kleine gebouwtjes op de daken van de palazzi, huisjes die ik aanzag voor mogelijke werkruimten voor een schrijver.
Alles wat ik in de jaren ’90 beleefde, beschreef ik in dagboeken. Ik weet dat ik erover kan lezen, en ik weet tegelijkertijd dat het goed is dat er verleden tijd bestaat. Ik wil het me niet allemaal meer herinneren, al was het maar om ruimte vrij te maken voor nieuwe indrukken en ervaringen, vrijheid te zoeken voor de toekomst in plaats van gevangen gehouden te worden door het verleden. Wat was, is beschreven en daarmee verwerkt.