Particuliere associaties

Eigenlijk zijn we niets wijzer geworden over W.G. Sebald, na het zien van Patience (after Sebald) van Grant Gee op het filmfestival in Rotterdam. De documentaire schetst een portret van de schrijver door vrienden, bekenden en liefhebbers van zijn werk aan het woord te laten, en in het spoor van De ringen van Saturnus te filmen in East Anglia, langs de route die Sebald door dit gebied nam.
Wonderlijk hoe moeilijk te bevatten de man eigenlijk is, terwijl hij in zijn werk toch overduidelijk het ‘center of narrative gravity’ is. Het was mooi om te zien hoe sommige lezers grip hadden proberen te krijgen op de meanderende geest van Sebald. Zo was er een schrijver die een schema van door pijlen verbonden vakjes, met deels gerubriceerde episoden uit het boek, had getekend. Een lezeres had alle locaties die Sebald in East Anglia had aangedaan en alle plaatsen elders in de wereld die hij ermee in zijn verhaal verbond, gemarkeerd in Google maps en door lijnen met elkaar verbonden. Het zag er prachtig uit, maar een betekenis viel er aan hun pogingen niet te ontlenen. Als de lijnen in Google maps samen het patroon van de Davidsster hadden gevormd, zou je kunnen zeggen: ‘Aha!’ Maar Sebald was geen Umberto Eco.

Een van de ‘talking heads’ in de documentaire probeerde het geringe succes dat Sebalds werk had gekend, te verklaren doordat hij zijn lezers niet zou ‘sturen’ in wat hij ze voorschotelt, iets waar de meeste lezers toch behoefte aan hebben. Hij zou het aan de lezers zelf overlaten om hun weg te vinden.
Mijns inziens doet hij dat echter wel degelijk. Sebald neemt zijn lezers mee langs het volstrekt authentieke spoor van zijn particuliere associaties. Associaties die een sterke innerlijke logica hebben, maar misschien geen logica die onafhankelijk van de schrijver bestaat, en juist daarom zo meeslepend is. Je weet nooit waar hij heen wil, maar als je je vertrouwensvol aan zijn zinnen overgeeft, lijkt het allemaal vanzelfsprekend. Vrolijk word je er overigens niet van, integendeel, maar dat is weer een ander verhaal.