Polaroid van de dag

Gisteravond was de derde avond van de filmreeks Science & Fiction: Je eigen verantwoordelijkheid, met de verrassend goeie film The Wrestler (2008). In zijn inleiding op de film vertelde Maarten van Bottenburg, hoogleraar sportontwikkeling en lid van de antidopingcommissie, over zijn eerste kennismaking met kooigevechten, begin jaren ’90. Hij had zich verbaasd over het geweld dat daarin toegestaan was – al zou in de jaren daarna de ontwikkeling van gewelddadige vechtsporten alleen maar toenemen. Zijn verbazing was fundamenteel: blijkbaar waren er binnen de ring handelingen toegestaan die daarbuiten als absoluut verwerpelijk golden. Als het maar gehoorzaamde aan de afgesproken spelregels en binnen de arena plaatsvond. Welbeschouwd is dit de absurde context van alle sporten.
Het ‘professional wrestling’ zoals dat in The Wrestler treffend werd afgebeeld, is natuurlijk veel meer entertainment dan sport, maar de deelnemers moeten fit en getraind zijn als sporters, en de show is een fysieke inspanning die er niet om liegt.

De film was een prachtige metafoor. In het begin van de film citeert stripper Cassidy de Bijbel en daarna associeerde ik hoofdfiguur Randy heel even met Jezus, die volgens dat zelfde boek tenslotte de zonden van de mensen op zich nam (en niet toevallig, getooid met doornenkroon op Randy’s rug getatoeëerd stond). Wat topsporters doen, dat kunnen wij niet en ze doen het voor ons. Van Bottenburg wees erop dat zolang dat goed gaat, en de sporters aan onze verwachtingen over hun prestaties voldoen, zij hun grenzen steeds verder verleggen, zij ons vermaken, onze helden zijn. Maar als hun prestaties afnemen, of als ze zich niet aan de afgesproken regels houden, laten we ze vallen, en in een enkel geval bespotten we ze, en zetten ze met pek en veren buiten de stad. Sporters zijn onze zondebokken – maar waarom zouden we hen straffen voor iets dat wij van hem of haar verlangen?
The Wrestler illustreert deze paradox bijzonder pijnlijk, in alle opzichten. Aan het einde van de film spreekt worstelaar Randy zijn publiek toe en zegt dat hij alleen stopt als zijn fans dat willen – waarmee hij zichzelf overlevert aan zijn publiek (en zich misschien wel gaat doodvechten). De keerzijde van sociale druk is dat er een individu is dat zich daar wat aan gelegen laat liggen. Wie draagt er dan eigenlijk de verantwoordelijkheid?
Het verhaal van de film laat zich goed vertalen naar andere terreinen en een bezoeker in de zaal merkte tijdens het nagesprek dan ook terecht op dat ze een opvallende parallel zag in de verwachtingen en prestaties van de economie en de financiële sector. (Top)sport is een mijnenveld bezaaid met explosieve dilemma’s en The Wrestler raakte de kern van de filmreeks: we hebben allemaal een verantwoordelijkheid.

Eens in de zoveel maanden onderbreek ik de berichtgeving graag voor een reclameblokje. Dit keer voor mijn goede vriend Nicola Negrini die met zijn kwartet Scoolptures onlangs de cd Please drive by carefully uitbracht. Het is de derde cd die hij samen met Achille Succi, Philippe Garcia en Antonio delle Marina heeft opgenomen en uitgebracht op Leo records, een label voor experimentele jazz. Het is, na Materiale Umano en White Sickness, het derde deel van een triptiek aan de randen van de muziek.

Please drive by carefully klinkt als een intrigerende, nachtelijke tocht door een onbekende stad, het verkennen van een verleidelijk, maar mogelijk gevaarlijk gebied. Donker, warm en diep, swingend, sensueel en virtuoos. Please drive by carefully, meer dan 70 minuten spannende muziek, is in slechts anderhalve dag opgenomen. Dat is eigenlijk niet te geloven; de effectiviteit in de studio van dit kwartet is ongekend. De muziek van Scoolptures is wat mij betreft dan ook een meesterwerk van coherente improvisatietechniek.
Het album is opgedragen aan Banksy. De titels en zelfs de structuur van de tracks zijn gebaseerd op teksten van de graffitikunstenaar, en leggen daarmee een betekenisvol verband met deze parallelle wereld: ‘I need someone to protect me from all the measures they take in order to protect me.’
Je zult het vrijwel nergens horen als je het niet zelf koopt; er zal bijna niemand zijn die Scoolptures durft te boeken voor een optreden, maar laat het niet ongehoord blijven, haal dit avontuur in huis.

Eigenlijk wilde ik vandaag een stukje over realiteitszin schrijven, maar ik kwam er niet uit. Dan maar een korte terugblik, en iets over Marco Polo.

Toen de eigenaar van het appartement in Venetië ons college gaf, en de historie van het huis vertelde, wees hij ons op de gebeeldhouwde zuilen die de eeuwenoude, houten balken ondersteunden. Daarop waren niet alleen de hoofden van de oorspronkelijke eigenaren te zien – de familie Maddalena – maar, verderop, ook dat van Marco Polo. Hij had ook in het palazzo gewoond, al was het officiële Casa Marco Polo nu om de hoek gevestigd. Ik moest meteen denken aan de bedenkelijke reputatie van de wereldreiziger en aan De onzichtbare steden van Calvino, waarin hij als personage wordt opgevoerd en over evenveel bestaande als niet bestaande steden vertelt. Wat de waarheid is, zal altijd onopgehelderd blijven. Nadat hij de naam van Marco Polo had laten vallen, luisterde ik met scepsis, dat is: een half oor, naar de huiseigenaar. Want verhalen zijn waar, maar alleen als ze goed verteld worden.

‘Het is niet gezegd dat Kublai Kan alles gelooft wat Marco Polo zegt als hij hem de steden beschrijft die hij op zijn onderzoekingstochten heeft bezocht, maar de keizer der Tartaren blijft zeker met meer nieuwsgierigheid en aandacht naar de jonge Venetiaan luisteren, dan naar enige andere bode of verkenner. (…) Alleen in de verslagen van Marco Polo lukte het Kublai Kan, door de tot instorting gedoemde muurmassa’s en torens heen, het fijne netwerk te onderscheiden van een structuur, zo ragfijn dat zij ontsnapte aan de beet van de termieten.’
[Italo Calvino, De onzichtbare steden, p.11.]