Polaroid van de dag

Ik schreef een e-mail naar P-o-s-t-o-f-f-i-c-e en vroeg: ‘How long is now?’ De reactie, volgens kunstenaar Annemarie van den Berg niet ‘het antwoord’ konden we ophalen tijdens de opening in Munken Works: ‘Now is as long as you want’. Geen antwoord inderdaad, maar een onuitgesproken, al even verregaande vraag: ‘wat is de wil?’

Het Stasimuseum aan de Normannenstrasse leerde ons onder andere dat de veiligheidsdienst van de DDR vele tienduizenden onofficiële medewerkers had, en ook welke methoden ze gebruikte. Zo was er ook een grondig uitgewerkte methode om tegenstanders van het regime te martelen zonder sporen van fysiek geweld achter te laten. Eufemistisch werd deze methode de ‘Richtlijn Desintegratie’ genoemd. Daarbij ging het niet om intimidatie tijdens politieverhoren of de psychologische strijd door hinderlijke achtervolging, maar om het systematisch kapot maken van iemand door op alle terreinen ongeluk in diens leven te introduceren. Mislukking en ontslag op het werk, problemen met de woning, relaties en vriendschappen die worden verbroken – samen leidt dat uiteindelijk tot ‘desintegratie’ van je persoonlijkheid. Door de geraffineerde manier waarop dat gebeurde, was bovendien niet duidelijk aanwijsbaar dat daarvoor een en dezelfde instantie verantwoordelijk was. Ogenschijnlijk was het ‘slechts’ een samenloop van omstandigheden.

Wanneer er eenmaal feesten en kunstprojecten zijn geweest, en ander creatief gebruik van de verlaten gebouwen is gemaakt, dan blijft daar natuurlijk iets van achter, dat vervolgens weer vervallen kan. In hoeverre dat dan authentiek is, daarover kun je uitgebreid filosoferen maar dat ga ik hier niet doen. In ieder geval gaf het de grotendeels kaal gestripte panden een beetje meer karakter. In een aantal bijgebouwen van de voormalige longkliniek troffen we kamer na kamer werk van graffiti artiesten aan; de tentoonstelling die er ooit geweest moest zijn, leek er op stel en sprong verlaten, maar niet minder interessant om te bekijken.

De meest theatrale manipulatie van de Heilstätte was de vleugel die we ineens, temidden van stof en gruis en afbladderende leegte op het podium in de theaterzaal zagen staan. Hij was van klein formaat, had geen toetsen en snaren meer, en een van de poten bleek een stuk hout met de barcode van de doe-het-zelf zaak er nog op. Het was een vederlichte illusie, al kun je daarmee natuurlijk wel een donkere, romantische video maken: