Oefeningen

Dichter van dienst. Over de eenzame uitvaart is het derde en laatste deel van de boeken die F. Starik schreef over de begrafenissen en crematies van gestorvenen in Amsterdam die zonder familie of vrienden ter aarde werden besteld – begeleid door een dichter uit de zogenaamde Poule des Doods. Starik was de coördinator van de groep dichters die deze ‘eenzame uitvaarten’ een menswaardig karakter moesten geven – en dat nog altijd doen, ook nu hij zelf gestorven is en door Joris van Casteren is opgevolgd.
Het is treurige maar ook verslavende literatuur. De geschiedenissen van de eenzaam gestorvenen die vaak in erbarmelijke omstandigheden zijn aangetroffen, geïsoleerd of vergeten, uitgestoten of afgewend, onbekend soms zelfs met de buren, en soms maanden dood in hun huis liggen, laten een schaduwwereld zien waar je niet vrolijk, niet eens melancholisch van wordt.
Starik, die van vele uitvaarten een verslag gemaakt heeft, inclusief het daarbij voorgedragen gedicht en een korte beschrijving van wat er bekend is van de dode, beheerst echter de vaardigheid om dit licht, of beter gezegd: draaglijk, en respectvol te doen. Hij heeft er een kunst van gemaakt. Steeds weer herhaalt zich hetzelfde patroon: hij wordt gebeld door de dienst die de uitvaarten namens de Gemeente Amsterdam organiseert. De medewerkers vertellen hem wat ze hebben kunnen achterhalen aan feiten over de overledene, soms kan hij, of een andere dichter uit de poule nog naar de betreffende woning om meer ideeën te krijgen. Daarna volgt de plechtigheid: de ontmoeting van uitvaartleider, dragers en dichter van dienst. De muziek, het gedicht, de ter aarde bestelling, een schep aarde, koffie, cake en afscheid. Iedere eenzame uitvaart weer.
Met minieme verschillen herhaalt de geschiedenis zich, ondertussen al vele honderden diensten lang. En het verveelt absoluut niet. Het zijn stijloefeningen, in de geest van Queneau. Maar ook: oefeningen op een ander niveau. Oefeningen in oog krijgen voor de kleine verschillen tussen de mensen, de dagen en de dingen. Huiveringwekkende oefeningen in empathie voor de solisten in de wereld. Oefeningen in de dood.