Meneer ‘Langsam’

Deze maand is de filmreeks Science & Fiction gestart die ik voor de universiteit organiseer. In de geest van de Utrechtse filmexplicateur Louis Hartlooper laten we de films kort inleiden door wetenschappers. Na afloop kunnen bezoekers met elkaar en met de spreker praten over de thematiek als ze dat willen. Dit jaar draait het om verschillende facetten van leiderschap.
Een van de vaste bezoekers is een gepensioneerde man op krukken. Vorig jaar gaf hij me zijn visitekaartje. Zo leerde ik zijn naam kennen en dat hij ‘chemisch fysioloog/veterinair bioloog’ was. Ik zet dat tussen aanhalingstekens, want iedereen kan visitekaartjes laten maken. Ik noem hem dan ook maar even meneer ‘Langsam’, terwijl hij eigenlijk niet zo heet.
Vanuit de snackbar waar we voor de voorstelling nog snel wat aten, zagen we hem al voorbij krukken. En ook in het filmhuis had men hem gesignaleerd, ze kenden hem daar. Sterker nog:  ze hadden de indruk dat hij er het grootste deel van zijn pensioen uitgaf.
Meneer Langsam mompelde bij binnenkomst, net als vorig jaar, iets over zijn protheses, staaroperaties en andere ongemakken van de leeftijd. Hij ging zoals gebruikelijk op de eerste rij zitten, omdat hij daar zijn krukken kwijt kon en makkelijker op kon staan aan het einde van de voorstelling. Hij leek magerder geworden. Het was alsof hij met touwtjes aan elkaar hing, een imitatie van een mens, een golem.
Zoals iedere keer, en naar verluidt ook bij andere voorstellingen met discussies in het filmhuis, deed hij gretig mee aan het nagesprek. Misschien was het eenzaamheid, misschien hoorde hij zichzelf graag praten, misschien was hij eenvoudig overtuigd van zijn eigen opinies. Hoe dan ook, zijn commentaar was zoals steeds doorspekt met verwijzingen naar zijn persoonlijke geschiedenis. Nu deed hij geen biologisch reductionistische observaties, maar verwees nadrukkelijk naar de politieke situatie in het Midden-Oosten en vertelde dat hij 46 jaar geleden vanuit Israel naar Nederland was gekomen. In combinatie met de op zijn visitekaartje vermelde beroepsgroepen, veroorzaakte dat in mijn bevooroordelende brein een lichte verwarring, alsof hij geen golem maar misschien een soort Joodse Mengele was geweest. De manier waarop hij ruimte in de discussie innam, deed me prompt denken aan de manier waarop de staat Israël tot stand was gekomen en Israeliërs, in het verlengde daarvan, vaker ruimte opeisen. Maar misschien is meneer Langsam eigenlijk wel de huidige incarnatie van Louis Hartlooper; een explicateur die je moeilijk het zwijgen kunt opleggen.