Naast een verzameling geweldige jazzplaten stond ook Das Grosse Lexicon der Charakterkunde in de kast van ons verblijf in Bern. Ik houd van dit soort overzichtswerken die compleetheid nastreven, ook al is het feitelijk vruchteloos. Dit lexicon bleek een buitengewoon hilarisch exemplaar, met leuke, monochrome illustraties.
Zonder enige wetenschappelijke bronvermelding worden er methoden in aangereikt om mensen te categoriseren en hun gedrag en karakter te duiden op basis van bijvoorbeeld de kleur van hun ogen, hun handschrift, de manier waarop ze een sigaret roken of waarop met name vrouwen uit de auto stappen, hoe lang je slaapt, hoe je je stropdas draagt, ja zelfs wat de kleur van de auto over de eigenaar ten beste geeft. De richting waarin iemand een lucifer afstrijkt, de stand van de mond en natuurlijk ook de vorm van de schedel spreken boekdelen over het karakter volgens dit lexicon. Ik kon, toen ik dat laatste las, niet nalaten te bladeren naar de paragraaf over nationaliteit en ras, maar daarover houdt het boek zich wijselijk op de vlakte.
De auteur dekt zich handig in tegen de mogelijke bezwaren van onwetenschappelijkheid. In zijn slotwoord geeft hij enerzijds aan dat zo’n boek eigenlijk nooit klaar is, dat kennis zonder ‘einde’ is (en zijn werk dus ook niet het laatste woord) anderzijds dat er kennis is die voorbij- of voorafgaat aan de wetenschap, ‘oeroud’ of ‘vanzelfsprekend’ is, hoe raadselachtig dat ook moge zijn. Bovendien stelt hij dat, door het feit dat de zenuwbanen (die de signalen van en naar de geest vervoeren) in de huid eindigen, we daarom in de bewegingen van een mens zijn karakter kunnen zien. En omdat ons persoonlijk DNA in iedere cel zit, kun je de eigenheid van een persoon aan zo ongeveer alles van diegene aflezen – als je er tenminste oog voor hebt.
Ik vroeg me de hele tijd af in hoeverre de verschillende, sprekende eigenschappen strijdig met elkaar zouden kunnen zijn. Kan iemand een gele auto hebben en bruine ogen, de lucifer doorgaans van zich afstrijken, een rond hoofd en een naar rechts leunend handschrift hebben, of is die combinatie onmogelijk? Hoe stappen vrouwen met een grote mond uit hun blauwe auto? Of is alles mogelijk en zo ja: wat kunnen we dan eigenlijk van iemands karakter weten? Wat hebben we dan aan dit overzichtswerk?
Het lexicon was in ieder geval een uiterst vermakelijke inspiratiebron voor dagelijkse observaties en veronderstellingen over de karakters van de mensen die ik op straat zag, in Bern. Het leent zich naar mijn idee ook goed voor beschrijvingen van personages in fictie. En misschien is het precies dat: wetenschap die nooit echte wetenschap geweest is, maar literatuur.