De troost van het schrijven

Het verhaal van de film is eenvoudig te vertellen: een vrouw gaat logeren bij vrienden in de bergen, de vrienden gaan weg, komen niet meer terug en de vrouw ontdekt dat haar wereld begrenst wordt door een onzichtbare, ondoordringbare wand, waarachter alle mensen dood of verdwenen lijken. Ze is op zichzelf teruggeworpen en gedwongen te overleven in het gezelschap van een hond, twee poezen, een koe en (later) een stiertje.
We zien de seizoenen passeren: zinderende hitte, hevig onweer en slagregens, metershoge sneeuw, intense kou en uiteindelijk weer opgelucht herademende bloemen en planten als alles weer opnieuw begint. De vrouw schrijft erover aan de keukentafel. Soms is ze radeloos, eenzaam en fatalistisch, soms is ze gedreven aan de slag, soms kan ze genieten, besänftigt. We horen haar stem, die ogenschijnlijk leest wat ze schrijft, dag na dag aan de keukentafel. We zien haar het land bewerken en de dieren verzorgen, zich verplaatsen naar een hoger gelegen berghut en jagen, terwijl de natuur ondertussen zijn kracht doet gelden.

Hoe zinloos alles ook is, ook de wisseling van de seizoenen, de vrouw blijft leven, al was het maar omdat ze zich verantwoordelijk voelt voor de dieren. Ze aanvaardt haar lot, hoe moeilijk dat soms ook is. De enige confrontatie met een mens is ogenschijnlijk een heftige onderbreking van dit ritme, maar zodra die voorbij is, besef je de relatieve onbeduidendheid van deze ontmoeting.
We kennen de voorgeschiedenis van deze vrouw niet, we weten niet waarom ze naar de bergen is gekomen en we blijven in onwetendheid van de feiten over de wand, maar er is meer dan voldoende om geboeid te blijven kijken.
Ik had er haar korte biografie niet voor hoeven lezen, om te begrijpen dat de schrijfster van Die Wand (Marlen Haushofer) aan een depressie geleden heeft, en het zou dus net zo goed kunnen zijn dat de wand slechts in de verbeelding bestaat. Maar het doet er niet toe.

Troost lijkt de vrouw lange tijd in het schrijven van een ‘bericht’ over haar omstandigheden te vinden. Ook al zal dat bericht mogelijk nooit iemand bereiken. Ze denkt na, met pen en potlood op papier, over de mens en de (menselijke) natuur; over leven en dood en haar eigen lot. Ze schrijft, en schrijft en schrijft – totdat het papier op is. Daarna zal ze verder leven, zonder verder bericht.
Ook als er niemand is, is er altijd nog het schrijven. Dat is wat mij betreft de grootst denkbare troost.
Een verhaal van een dergelijke existentiële eenvoud en reflectie is vaker verteld, maar Die Wand is een prachtige, originele variant. Een indrukwekkende, meeslepende film die alleen maar nieuwsgieriger maakt naar het boek waarop hij gebaseerd is.