De paradox van het toerisme

Tweeëneenhalf jaar geleden wilde ik in Venetië ’s ochtends een trein halen. Ik was op tijd opgestaan, maar te voet schoot het bepaald niet op. Ik had beter de vaporetto kunnen nemen, want voor mijn relatieve haast was eigenlijk geen ruimte meer. De stad was al vroeg gevuld met rondschuifelende toeristen. Zij hadden alle tijd van de wereld, keken rustig om zich heen. Ik had meer tijd moeten incalculeren, verzwikte bijna in mijn pogingen niet tegen de anderen op te botsen en toch sneller vooruit te komen.
Vorige week waren we er samen een paar dagen en stuitten er meermaals op wat ik voor het gemak maar even ‘de paradox van het toerisme’ noem; we ergerden ons aan het ogenschijnlijk wezenloze gelanterfant, het samenklonteren en opeenhopen van de mensen, maar waren zelf natuurlijk ook onderdeel van de massa die zich had verzameld in de stad. Eenmaal gedeeld is een bijzondere bestemming meteen minder authentiek; realiteit in het tijdperk van zijn onvermijdelijke reproduceerbaarheid. We konden niemand iets verwijten zonder ook naar onszelf te kijken. Ook wij waren tenslotte toeristen. We zochten onze uitweg in het vermijden van de bezoekersstroom naar het San Marco plein, door naar de Joodse buurt te gaan en naar het begraafplaats-eiland San Michele, door af en toe een wijnbar in te duiken om weer wat op te warmen.
We vonden ons plezier in het ’s avonds ronddolen door het schemerige straten- en stegenlabyrint, in het verzeild raken tussen de lokale bewoners, in doodlopende hofjes en straatjes met afbladderende muren en luiken, en in een hier en daar ontdekte lusthof met bloemen en plantjes of uitgehangen was, waar nu eens niet een bord met een pijl erop de bekende weg wees naar ‘Rialto’, ‘San Marco’ of ‘Ferrovie/Piazzale Roma’.
Na twee dagen gingen we weg, met het gevoel dat alles daar gezien was, al afgelikt door miljoenen ogen, als het lichaam van een oude hoer. We hadden er genoeg van, al lag dat dus vooral aan onszelf. In Venetië valt er nauwelijks aan te ontsnappen. Maar wat zou er ook van de stad over zijn als al die hotels er niet waren, en het toerisme niet bestond?