Ik heb iets tegen de meeste prozawerken van dichters. Wanneer zij zich wagen aan het schrijven van verhalen, of aan een roman gebeuren vaak de vreselijkste ongelukken. Andersom overigens ook, trouwens. Ik zal jullie mijn eigen gedichten besparen. Talent is zeldzaam, dubbeltalent twee keer zo zeldzaam. Tijdens het lezen van de roman Als een tijger, als een slak vermoedde ik echter met zo’n zeldzaam dubbeltalent te maken te hebben. Zijn naam is Donald Niedekker.
Het proza in deze roman wordt weliswaar gekenmerkt door een zekere vaagheid, maar dan wel de beste mogelijke vorm van vaagheid, die fier overeind staat, in stijl. Niedekker schrijft afgewogen, in rijk Nederlands, met oog voor detail en met grip op de woorden. Ook al drijven het binnenrijm in de betekenis, de klankassociaties en zijn uitwaaierende gedachten die woorden alle kanten op. Slechts een enkele keer verliest Niedekker zich in in zichzelf gekeerd, betekenisloos gezwam.
Als een tijger, als een slak is een wonderlijk boek. Het belangrijkste personage is een onduidelijk wezen; geen mens, geen dier; een onduidelijke fenomeen; vermoedelijk een ziel of een geest – eentje die ook nog veranderen kan en verschillende gedaantes kan aannemen. Dat heeft gevolgen voor het verhaal en daar komt dan nog bij dat Niedekker sowieso met de wetten van de vertelling en de bijbehorende verwachtingspatronen (lees: bevooroordeeldheid) van de lezer speelt. Het lijkt allemaal teveel voor het geduld van diezelfde lezer. Maar niets is minder waar; zijn ironie werkt eenvoudigweg op de lachspieren. En Als een tijger, als een slak is ook roman die op een prettige moderne manier een ouderwets verhaal vertelt over een eigenwijs jongetje met aanpassingsproblemen, over opgroeien in de provincie en in de liefde tot aan de verwarring ‘op het midden van de levensweg’ aan toe. Herkenbaar, Nederlands. Nederlands als bijvoorbeeld Opwaaiende zomerjurken maar dan met veel meer humor en banale anekdotes verteld.
Niedekker gaat zijn volkomen eigen, unieke weg in deze roman, en naar het schijnt ook in de Nederlandse literatuur. Dat lijkt me sowieso het allerbeste dat je kunt doen. Voor deze roman vond hij onderdak bij uitgeverij Koppernik die het tot doelstelling heeft verheven dit soort ‘afwijkende’ boeken uit te geven – een godsgeschenk anno 2015.
Als een tijger, als een slak is het beste Nederlandse boek dat ik in de afgelopen jaren gelezen heb. Ik vrees dat dat ook wel weer tijdje zo zal blijven, ook al is de oogst met interessante nieuwe boeken dit jaar al rijk: er is net een nieuwe roman van Yves Petry verschenen, net als de tiende roman van Peter Drehmanns, De brand in alles en onlangs kwam ook het verrassende debuut Tonic van Ralf Mohren uit. Maar voor Donald Niedekker neem ik mijn hoed af. Lees dat boek!