Archief voor juni 2013

Het komt maar een enkele keer voor dat ik niet weet waarover ik hier zal schrijven. Gelukkig is er dan nog de voorzienigheid, of misschien zelfs de ‘occulte wetenschap’ die mij de raad van wijze mannen als Mr. Hayda, professeur Koto of prof. Thiam in de schoot werpt. Heren die zich allen met subtiele variaties van dezelfde hulpverlening bezighouden, naar het schijnt. Deze week lag in mijn brievenbus de verwijzing naar Mr Sumbundu, ‘doeltreffend op alle gebieden’:

‘Mr SUMBUNDU, medium en helderziende
De grote specialist op het gebied van occulte wetenschappen. Bevoegdheid en doeltreffend op alle gebieden. Helpt om al uw problemen op te lossen: ook de meest hopeloze gevallen, zoals werk en hulp in familieproblemen, extra bescherming tegen boze geesten en satan, hulp bij rij-examen en studie. Geluk in spelen, zaken en liefde, hulp bij terugkeer van iemands geliefde, vruchtbaarheid bij vrouwen, Uw huis en/of winkel wordt beschermd enz, enz. Werkt efficiënt en serieus. Bij het consulteren van Mr. Sumbundu is doorlopend succes verzekerd. Binnen enkele dagen gegarandeerd resultaat. Maak je geen zorgen; aarzel nooit om naar mij toe te komen.’

Ook Mr. Sumbundu is geen al te beste tekstschrijver, maar het zij hem vergeven als ‘doorlopend succes verzekerd’ is. Misschien zou hij ook wel een aantal maatschappelijke problemen kunnen verhelpen. Misschien kan hij mij assisteren na het signaleren en analyseren van eerder deze week, en inderdaad enkele oplossingen aandragen. Zal ik hem eens bellen? Ik ben eigenlijk wel benieuwd waar hij kantoor houdt en hoe de zaken ervoor staan in tijden van crisis, grenzeloosheid, toenemende angst en desintegratie.
Helemaal bovenaan zijn zelfverklaarde driesterrenbericht heeft Mr. Sumbundu nog zijn motto geformuleerd: ‘Geen leven zonder problemen. Geen problemen zonder oplossing. Niets is te laat in het leven.’ Daar lijkt weinig tegen in te brengen, maar wat zou hij toch bedoelen met die laatste opmerking?

De rechter heeft zich uitgesproken, dus nu mogen we erover meepraten. Misschien zouden we allemaal in eerste instantie ontkennen dat we schuldig zijn als we een grensrechter hebben doodgeschopt, al was het maar omdat we, eenmaal in voorarrest en tijdens de voorbereiding op onze rechtszaak, ineens gaan beseffen wat de consequenties zijn van ons onverantwoorde, onbeheerste gedrag. Maar het is te laat, en te laat voor spijt ook, want het lot van de man op de grasmat is onomkeerbaar. Hij is namelijk dood. Het enige dat rest is je schuld erkennen en je straf aanvaarden, zou je zeggen.
Maar dat gaat tegenwoordig anders. De verdachten in de zaak Richard Nieuwenhuizen blijven ontkennen, hebben anderen beschuldigd en zichzelf vrijgepleit. Sterker nog; toen er deze week uitspraak werd gedaan, kwamen maar drie van hen naar de rechtszaal om die aan te horen, en het merendeel van hen ging in hoger beroep. Los van de juridische details, maakt dat op mij een nogal schaamteloze, grenzeloze indruk. Borderline Times are here again.

‘Samen met een verweking van de samenleving treedt ook verharding op. Verharding als een resultaat van ongekanaliseerde frustratie, economische crisis, een teveel aan prikkels – kinderen die die overdosis niet onder controle krijgen, worden in de zak van de ‘ADHD-kinderen’ gestopt, psychologisering en medicalisering, zonder maatschappelijke reflectie. Gezag en orde zijn vieze, bijna reactionaire woorden geworden, de natuurlijke zorg voor de ander wordt erdoor aangetast. We dreigen slachtoffers te worden van de economische boom: er is altijd nog meer mogelijk, botsen op een grens wordt niet meer aanvaard, agressie zonder rechtvaardiging.’
[Dirk De Wachter, Borderline Times, p.93.]

Het is schijnbaar niet meer van deze tijd om iets met je mee te moeten dragen dat je beperkt in je mogelijkheden (schuld, een veroordeling, verantwoordelijkheid). Iedereen wil altijd alles kunnen doen. Dat is op zich al een probleem. Als uit dergelijk anti-hiërarchisch denken volgt dat een gele kaart voldoende kan zijn om iemand dood te schoppen, kunnen we hoofdzaken (leven en dood) blijkbaar niet meer van bijzaken (sport en vermaak) onderscheiden. Een aantal mensen kan dat dus niet meer, en ik vrees dat we er daar steeds meer van gaan zien. In mijn ogen is dit debet aan de toenemende invloed van de straatcultuur, die een terugkeer naar de wetten van de jungle, van voor de beschaving is. Dan benaderen we de amoraliteit, zeker als dit nog verder gelegitimeerd wordt door de advocatuur.
Wanneer een advocaat in zaken als deze zijn cliënten vrij probeert te pleiten met het scheiden van de doodsoorzaak en het op het slachtoffer uitgeoefende geweld; ze toestaat niet naar hun gerechtelijke uitspraak te komen en in hoger beroep gaat, maakt hij van de rechtspraak een schertsvertoning. Noem me ouderwets en naïef, maar ik ben er woest over. Wanneer je een rechtszaak beschouwt als om het even welke onderhandeling maak je er een marktplaats van, economie, waarin koehandel wordt bedreven met de prijs van een mensenleven. Dat doet geen recht, dat is een belediging van de rechtspraak , en het legitimeert crimineel gedrag, waarbinnen veroordeling en gevangenschap ingecalculeerd worden als zakelijke tegenvallers, vervelende onderbrekingen van de lol. Helaas is dat dus staande, en groeiende praktijk.

Iedereen moet voor zichzelf kunnen zorgen en als dat niet lukt, kun je daar pillen voor kopen. Als je lijden ondraaglijk is, dan mag je dood. Tegelijkertijd wordt steeds vaker een beroep gedaan op ouderwetse zorg door familie, in de veronderstelling dat die de betrokkene nabij zullen staan, wat heel vaak niet het geval is. Het idee dat ‘zorg’ dus tegen de individualistische, hedonistische tijdgeest ingaat, vind ik confronterend, al was het maar omdat ik ook mijn eigen individualisme en genotzucht ken. Ook ik wil het graag leuk en zo makkelijk mogelijk hebben, zorgeloos zijn voor het grootste deel van de tijd.
Zorg impliceert betrokkenheid, verbondenheid en verantwoordelijkheidsgevoel die we graag ervaren als we het zelf moeilijk hebben. Maar tegelijkertijd lijkt het alsof we er minder voor willen betalen, er niets voor willen inleveren als het een ander betreft.
In zijn onvolprezen beschrijving van de tijdgeest legt Dirk De Wachter, met het werk van de filosoof Levinas in de hand, meermaals de vinger op die ene zere plek. Zorg voelt ongemakkelijk, als een last. Zorg is te koop (voor degenen die het kunnen betalen) en toch: zorg is ook de sleutel tot de hoop. In de zorg gaat het op essentiële wijze om onze relatie tot de Ander. Als we de zorg aanvaarden, aanvaarden we het leven (en de dood) voor wat het is.

‘Het is een “Borderline Times”-gedachte dat het opbouwen van een gezonde identiteit, die – behalve de beschikking over nog een paar andere mogelijkheden zoals financiën, arbeid, toegang tot onderwijs en een goede fysieke conditie – toch een van de eerste vereisten is om een staat van geluk te kunnen bereiken, enkel mogelijk is in absolute vrijheid en onafhankelijkheid van anderen. Wij willen dat ten gronde tegenspreken: ten eerste is absolute vrijheid voor alle burgers een utopie, en ten tweede heeft een samenleving ethische grondbeginselen nodig, die gedragen worden door de hele gemeenschap, om zo een vorm van gehechtheid tussen haar leden tot stand te kunnen brengen en houden.’
[Dirk De Wachter, Borderline Times, p.262.]

Misschien is het goed om er nog eens een avond over door te praten, na een ontroerende film bijvoorbeeld, die je mogelijk op andere gedachten brengt. Lijkt dat jou ook een goed idee? Kom dan dinsdagavond 18 juni, om 19.00 uur naar het Louis Hartlooper Complex in Utrecht. Daar draait Tot Altijd (Nic Balthazar, 2012) in het kader van de reeks Science & Fiction: Je eigen verantwoordelijkheid. De film wordt voorafgegaan door een korte, prikkelende inleiding van prof. dr. Margo Trappenburg, bijzonder hoogleraar Sociaal politieke aspecten van de verzorgingsstaat en overlegeconomie (UvA).