Archief voor april 2013

Remco Campert maakte zich er in zijn column zaterdag in de Volkskrant zorgen over dat hij steeds minder las, en dat al sinds langere tijd. Hij reflecteerde er wat op en onderscheidde fases in zijn leesleven: 1. het gretige lezen van alles wat hij maar te pakken kreeg; 2. het maken van keuzes en alles lezen van degenen die hij goed vond; 3. een enkel nieuw boek lezen om mee te kunnen praten, maar verder vooral (bezig zijn met) eigen werk; 4. herlezen. Hij hoopte toch spoedig aan fase vier toe te komen.
Ook ik stond even stil bij mijn lezende leven, maar verkeerde duidelijk in een andere fase dan Remco, als zijn indeling al met de mijne overeen zou komen. Ik vulde de laatste tijd juist zo ongeveer ieder kwartier dat maar verloren dreigde te gaan met wachten, met een boek of een krantenbijlage. Ik passeerde geen treinreis, toilet of wachtkamer zonder de tijd voorbij te lezen. Dat had niks met verveling te maken, maar veeleer met een vaag voorgevoel; alsof ik nog zoveel mogelijk wilde lezen voordat ik het helemaal niet meer zou kunnen. Dat lijkt me een verschrikking, net als blindheid een soort voortijdige dood. Die dreiging is op dit moment volkomen irreëel, maar dat geldt voor meer angsten.

Remco legde ook een relatie tussen lezen en schrijven. Ik vraag me af of het verstandig is om tijdens het schrijven aan een boek, het werk van anderen tot me te nemen. Daar zijn de meningen natuurlijk over verdeeld. De ene dag is de andere niet, en dat geldt dat ook voor de invloed die het zou kunnen hebben. Ik las onlangs De maagd Marino en zag de gedoseerde en precieze schrijfstijl van Yves Petry vooral als een zeer nuttige les. Nu ik stilistisch gezien in zo ongeveer de tegenvoeter van dat boek bezig ben, het exuberante, liederlijke La Superba van Ilja Leonard Pfeijffer, lijkt het wel alsof ik een cocktail van medicijnen inneem. Pillen voor de bijwerkingen van andere pillen; gif en tegengif. Misschien kom ik daardoor uiteindelijk gewoon weer bij mezelf uit.

Door veel te lezen valt ook op wat de trends in de uitgeverswereld zijn en welke onderwerpen blijkbaar ‘in de lucht hangen’. Terwijl ik in La Superba aan het lezen was, waarin een zekere Ilja op straat in Genua een verloren been aantreft en mee naar huis neemt, kwam ik in de krant een recensie tegen van Het been in de IJssel, het nieuwe boek van Joris van Casteren. Dat gaat zijn geheel over het tragische lot van de eigenaar van een in de IJssel gevonden been. Ik kan me niet anders voorstellen dan het hier om twee totaal verschillende benen… eh… boeken gaat. Waarmee nog maar weer eens bevestigd wordt dat ik me van het verbod op vermeende clichés niets hoef aan te trekken. Niet dat ik nu direct plannen heb met verloren ledematen, overigens.

We staan aan de vooravond van de filmreeks die ik jaarlijks organiseer. Bijna een jaar lang zijn we er mee bezig geweest; soms wekenlang niet, soms een uur per week, maar toch. De totstandkoming van de reeks, die uit vier films en vier ‘wetenschappelijke explicateurs’ bestaat, is een nogal complexe puzzel van eisen en criteria die soms op gespannen voet met elkaar staan. Eigenlijk is het ieder jaar weer een wonder dat we eruit komen, en dan ook nog met zo’n spannend programma.

Aan de hand van films willen we wetenschappers op een toegankelijke manier aan een breed publiek laten vertellen over het onderzoek dat wij aan de universiteit doen, laten zien hoe relevant dat is. We willen filmkijkers aan het denken zetten over onderwerpen die we belangrijk vinden, dit jaar over het thema verantwoordelijkheid. En we willen onze relaties films laten zien die ze zelf misschien niet zouden gaan zien, als ze er niet voor uitgenodigd waren.
Na de doelstellingen, is er dan nog het complex van elementen dat het programma bepaalt. We kiezen een thema, zoeken er dan relevante onderzoekers bij, en gaan met hen in overleg over de films die ze zouden kunnen inleiden. Die films moeten: 1. Een zekere artistieke kwaliteit hebben (passend bij het reguliere aanbod van het filmtheater); 2. Een zo breed mogelijk publiek aanspreken; 3. Gemaakt zijn in de afgelopen tien jaar, tenzij het om een klassieker of cultfilm gaat; 4. Niet langer dan 120, 130 minuten duren (zodat er tijd overblijft voor een gesprek met de zaal) en; 5. Bij voorkeur niet alleen maar uit Europa en/of Amerika komen. De wetenschapper moet met de film uit de voeten kunnen. En last, but definitely not least: we moeten de vertoningsrechten kunnen krijgen.
Dat laatste criterium bepaalt uiteindelijk alles, en de vertoningsrechten blijken een uitermate schimmige, juridische mist te zijn, waar ik geen snars van begrijp, behalve dat ze een bijzondere vorm van verborgen werkeloosheid representeren.
Dit is de matrix waaruit, in de ogen van ons publiek, nu al vier jaar de prachtige filmreeks Science & Fiction voortkomt. De nieuwe editie start op 7 mei met de film Detachment (Tony Kaye, 2012). Jullie zijn allemaal van harte uitgenodigd om hem te komen zien in het Louis Hartlooper Complex te Utrecht.

Meer weten? Bezoek de website: www.uu.nl/usbo/sciencefiction

Ik ben eergisteren niet geschept maar wel geschampt. De pijn heeft zich ondertussen teruggetrokken in de schaafwond onder mijn linkerknie, stijfheid in de rechterschouder en een pijnlijke stuit. Verder mankeert mij niets.
Onderweg naar een sporthal met S. junior, kwam ons plotseling een kleine auto tegemoet, die met een te ruime bocht hard de straat in reed waar wij fietsten. Ik werd geschampt en viel wat verderop, vooral omdat ik uit mijn evenwicht was gebracht. Voor zover dat mogelijk is, viel ik relatief zacht. Net als bij de vorige aanrijding, alweer drieëntwintig jaar geleden, was ik vooral kwaad op de bestuurder van de auto. Nadat ik was opgestaan, liep ik naar haar toe om te vragen of ze voortaan beter uit wilde kijken. Wat je noemt een retorische vraag.
Haar stond het huilen nader dan het lachen en ze stapte als een dood vogeltje uit haar wagen. Ze mompelde iets van een reden waarom ze er met haar gedachten niet bij geweest was, maar zei meteen dat dat natuurlijk geen excuus was. Ze verontschuldigde zich meerdere malen. Was ik in orde? Ja, mij mankeerde eigenlijk niets. Eventuele schade aan haar auto beschouwde ze als haar eigen zorg.  Ze was wel heel erg geschrokken, zei ze.
Even voelde ik me geroepen haar gerust te stellen, maar daarna beheerste ik me, en vond dat ze best mocht voelen dat het veel slechter had kunnen aflopen. We vielen al snel in herhaling. Tijd en zin om haar verder bij te staan, had ik ook niet, want S. junior moest op tijd bij haar taekwondotraining zijn. Wat moesten we nog tegen elkaar zeggen?
De vrouw was in haar auto gestapt en weggereden toen ik ging kijken naar mijn fiets. Daar kon ik blijkbaar toch niet meer mee rijden. We gingen verder lopen en S. junior begon op tijd. Tijdens haar training liep ik met mijn fiets naar huis, en keerde later met een geleend exemplaar terug om haar weer op te halen. Beweging, heet douchen en goed slapen maakten me weer de oude, op de kleine pijntjes en aanhoudende lichamelijke vermoeidheid na.

Ik had ieder detail van mijn val geregistreerd, en terwijl ik naar de auto liep aan een verhaal gedacht over een jongetje dat was aangereden en pas later in slaap viel om niet meer wakker te worden (Raymond Carver?), ik had de woorden overwogen voor een korte monoloog waarmee ik de roekeloze automobiliste wat moraal in zou peperen – hoe nutteloos ook. Na de klap en het opkrabbelen maakten we nog grapjes maken met een naar buiten gekomen buurtbewoner die zei dat er in zijn buurt ‘nooit iets gebeurde’.
Had ik niet beter meteen naar mijn fiets kunnen kijken? Had ik sowieso gegevens van de vrouw moeten noteren? Draait tegenwoordigheid van geest om verzekering en schadevergoeding? Ik had mijn prioriteit bij het welbevinden van mijn lichaam gesteld. Vervolgens bij het doel van onze fietstocht en daarna bij het middel om die voort te zetten: mijn fiets. Misschien was dat stom, misschien kom ik er volgende week – zelfde tijd, zelfde plaats tenslotte – nog op terug. Misschien ligt alles eenvoudigweg in de aard van het fenomeen besloten: een ongeluk – de loop der dingen in een notedop – is per definitie absurd.
Blijft de vraag: wat is tegenwoordigheid van geest?