Archief voor april 2011

Slaapmeubelbedrijf Berden te Roermond is gevestigd in wat zo op het eerste oog een strikt functioneel, enigszins saai industrieel pand uit het begin van de twintigste eeuw is.

Ik zou er deze keer aan voorbij gelopen zijn, als S. niet de aandrang had gevoeld er naar binnen te stappen. In de van haar bekende vastberaden tred, stapte ze binnen op de eigenaar af, en vroeg hem naar authentieke details van het pand. Hij nam ons vervolgens in de goederenlift mee naar de derde, vierde en vijfde verdieping en toonde ons de verlaten etages van het gebouw, en vertelde ondertussen over opkomst en ondergang van sigarenfabriek Ernst Casimir, die hier oorspronkelijk gevestigd was. Dat was een naam die we al eerder hadden gezien, en die innig met de recente geschiedenis van de stad verbonden was. Tussen de steunbalken onder de plafonds wees hij ons op de sigarenmallen die als dwarsverbindingen fungeerden – een bijna al even onopvallende erfenis.

Onlangs was, met pijn in het hart, de laatste eigenaar van de sigarenfabriek nog op bezoek geweest. Die woonde ondertussen, vanwege onverkwikkelijkheden in de familie, in een villa over de grens, en kwam zelden meer in Roermond. Hij zou, net als wij, het pand nog zien zoals het was, want binnenkort gaat er een grondige renovatie plaatsvinden. De zonovergoten lege zalen bovenin boden door gaas achter de ramen al mooi gefilterd zicht op de stad, maar we gingen verder en stonden, nog geen kwartier na mijn aarzeling voor de deur, al op het dak en keken daar past echt uit over Roermond. Ik speurde over de daken, de boomkruinen en het spoor, en zag daar de toren van de Kapel nabij het oude kerkhof dat voor die middag eigenlijk onze bestemming was.

Naast de ‘weg lopende in de richting Herkenbosch’ of ‘de weg langs het kerkhof’ in Roermond, op zo ongeveer het heetst van de dag, zweefden we maandag als twee geesten over de zerken op het oude kerkhof van Roermond, een van de oudste van Nederland (1785). Omdat we niet direct in de juiste richting waren gelopen, werd ons op het station de weg nogmaals uitgelegd door een wat nerveuze, geheel in het wit geklede man, die zei dat hij zelf tegenover het kerkhof had gewoond.
Hij vertelde dat wanneer er ’s winters sneeuw viel, de meeste grafzerken toch zichtbaar bleven, terwijl de paden en perken verdwenen onder een witte laag. Ik dacht meteen terug aan de ontbindingskunst van Martin uit den Boogaard, die ik vorig jaar zomer bij de Verbeke Foundation zag, en vertelde over de energie die op kerkhoven vrijkomt na de dood. Daarop vertelde de man in het wit dat op het oude kerkhof niet voor niets een groot aantal taxusbomen te vinden waren en menig (familie)graf van een ontluchtingspijp was voorzien.

We zouden ze inderdaad aantreffen. Net als het familiegraf van de voorouders van P., die er onlangs zijn vader nog had bijgelegd. Ik bracht hem een korte groet, ongeveer net zo lang als ik de man afgelopen jaar voor het eerst (en het laatst) gesproken had. We zagen op het kerkhof ook de opvallende, sterke scheiding in compartimenten naar geloofsgezindte; het deel voor de Joden, dat voor de protestanten en dat voor de katholieken. We misten het deel dat voor de ongelovigen, zelfmoordenaars en uit de Maas opgeviste lichamen is aangelegd, maar ik weet dat ook zij samen een compartiment delen. Wel liepen we nog langs de afdeling met de kleine, tragische zerkjes voor de gestorven kinderen. En we zagen grote ‘tuinen van de dood’ waarin de zusters Carmelitessen en de zusters van andere kloosterordes bij elkaar begraven lagen tussen het opschietende onkruid, wellicht zoals ze ooit naast elkaar sliepen op een kloosterzaal.

Bekend is het kerkhof vooral vanwege het graf van de protestantse kolonel Van Gorkum en zijn katholieke vrouw, de jonkvrouw Van Aefferden. Hun gemengde huwelijk werd eind negentiende eeuw niet geaccepteerd, en ook het naast elkaar worden begraven niet. Daarom lieten zij hun grafstenen symbolisch, door twee stenen handen die elkaar vasthielden over de scheidingsmuur, aan elkaar vastmaken. Verbintenis tot voorbij de dood.
De verzengende middagzon verhinderde dat we al te lang stilstonden bij deze wonderschone blijk van romantiek, maar we zagen dat het goed was – en dwaalden verder.

Hoe hermetisch, barok, psychotisch, raadselachtig, Freudiaans of ontoegankelijk het soms ook is, wanneer mijn vrienden nieuw werk presenteren, ben ik ogenschijnlijk altijd in staat om het onbevangen tot me te nemen. Ik spaar ze niet als het me niet bevalt, omdat ik ook mezelf niet spaar. Misschien bevalt hun werk me juist goed omdat het mijn vrienden zijn en we dus, onder normale omstandigheden, het een en ander gemeen hebben. Maar ik zag er een benadering in die aanbeveling verdient, voor iedereen die naar andermans werk kijkt: het werk benaderen alsof het door een vriend gemaakt is. Op de manier waarop ik de beelden, foto’s en ontwerpen van mijn vrienden bekijk, hun teksten lees en hun nieuwe muziek beluister zou ik, als maker, namelijk ook graag willen dat er naar mijn werk gekeken wordt, en ik vermoed dat ik daarin niet alleen sta.
N. wees me er vorige week tijdens onze wandeling over het NDSM terrein in Amsterdam fijntjes op dat ik tegen een levensgrote paradox leunde: de openheid, het ogenschijnlijk niet vooringenomene ten opzichte van mijn vrienden is bij nader inzien ook een vooroordeel. Ik vrees dat hij gelijk heeft. Maar toch.
Zijn nieuwe cd White Sickness overigens is een fascinerende, magische reis door de bloedbanen van de jazz. Leo Records heeft heel goed begrepen dat deze muziek uitgebracht moet worden. Voor eenieder die er wat aan heeft: